Wat is het verschil tussen werkdruk en werkstress?

In Nederland is werkstress de nummer één beroepsziekte. Op jaarbasis verzuimt veertien procent van de werknemers vanwege een burn-out. Dit brengt een enorme kostenpost met zich mee voor werkgevers. Het is van groot belang aandacht te besteden aan werkstress en de factoren die dit kunnen veroorzaken. Wanneer verandert werkdruk in werkstress?

Definitie werkdruk
De begrippen werkdruk en werkstress worden vaak door elkaar gebruikt, maar zijn niet hetzelfde. TNO* omschrijft werkdruk als: ‘Een situatie waarin er een disbalans is ontstaan tussen de eisen van het werk wat betreft inhoud van het werk en de context van het werk en de mogelijkheden van de werknemer om het werk goed uit te voeren.’

Werkdruk ontstaat als werknemers worden blootgesteld aan (te) hoge eisen en zij tegelijkertijd onvoldoende mogelijkheden hebben om hun situatie te veranderen. Werkdruk komt in alle branches en typen bedrijven voor. Wel is de kans op werkdruk en werkstress in sommige branches groter dan in andere.

Risicofactoren
TNO meet jaarlijks de mate waarin risicofactoren bij bedrijven in Nederland voorkomen. Werken onder hoge tijdsdruk komt vooral voor bij werknemers tussen de 25 en 54 jaar. In hoeverre werknemers werkdruk ervaren verschilt ook per sector. De sector financiële dienstverlening kent de hoogste score van alle sectoren. Ook de sector horeca scoort hoog.

Dat werkdruk in het ene bedrijf vaker voorkomt dan in het andere, heeft te maken met de kenmerken van het werk en de wijze waarop het werk is georganiseerd binnen het bedrijf. Volgens de Stichting van de Arbeid hangt de mate van (ervaren) werkdruk af van onder andere de volgende factoren:

• welk werk de werknemer moet doen;
• hoeveel werk de werknemer moet verzetten;
• hoe de werknemer het werk moet doen;
• binnen welke tijdslimieten;
• onder welke condities;
• met welke middelen;
• hoeveel vrijheid de werknemer daarbij heeft en welke regelmogelijkheden er zijn.

Werkstress
Een hoge werkdruk op het werk kan op termijn tot werkstress leiden. Maar ook andere vormen van psychosociale arbeidsbelasting (PSA) kunnen tot werkstress leiden, bijvoorbeeld conflicten met collega’s of leidinggevenden of ongewenst gedrag, intimidatie, agressie en geweld.
Of iemand van werkdruk ook werkstress krijgt, is onder andere afhankelijk van iemands verwerkingsvermogen of belastbaarheid.
Hoe belastbaar een werknemer is hangt onder andere af van zijn leeftijd, geslacht en gezondheid.

Belangrijk is ook welke (psychische) mogelijkheden iemand heeft om met werkdruk om te gaan, zijn zogenaamde coping-strategieën. Daarbij spelen factoren als opleiding, sociale vaardigheden en ervaring een rol. Ook kan iemand tijdelijk minder belastbaar zijn vanwege externe oorzaken, zoals privéproblemen.

Indachtig de definitie van TNO ontstaat er werkstress als er geen goede balans is tussen belasting en belastbaarheid.

Wat zegt de Arbowet?
Een werkgever moet ervoor zorgen dat psychosociale belasting geen gevaar oplevert voor de veiligheid en gezondheid van de werknemer. Psychosociale arbeidsbelasting wordt in de arbowet (artikel 1 lid 3 sub e arbowet) omschreven als: de factoren direct of indirect onderscheid met inbegrip van seksuele intimidatie, agressie en geweld, pesten en werkdruk, in de arbeidssituatie die stress teweeg brengen.

Werkstress voorkomen en aanpakken
Werkstress kan natuurlijk allereerst verminderd worden door minder zware taakeisen te stellen, maar daarnaast ook door individuele regelmogelijkheden te verbeteren. De ervaren controle van de werknemer is immers een erg belangrijke factor bij het ontstaan van werkstress.
Het verbeteren van de sociale steun kan ook bijdragen aan een verminderde werkstress. Als een medewerker onvoldoende regelmogelijkheden heeft, kan sociale steun als een ‘buffer’ ingezet worden.
Daarnaast levert het gevoel onvoldoende te worden beloond voor geleverde inspanningen een stress op. Ook een gesprek met werknemers over deze balans kan het risico op werkstress verminderen. 

Zie ook het handige overzicht van TNO (pdf) onderaan dit artikel, dat de oorzaken van werkdruk (en daaruit voortkomende werkstress) inzichtelijk maakt.

* Bron: TNO Werkdruk rapport uit 2012